Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν ο υπογράφων είχε επισκεφτεί σχολείο στην Ολλανδία ως μαθητής Λυκείου, γεμάτος αισθήματα θαυμασμού για όσα έζησε μέσα σε 15 ημέρα στη χώρα των τουλιπών, μέχρι και το… 2025, το ερώτημα παραμένει το ίδιο: «Πότε το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα θα λειτουργεί παρέχοντας τα βασικά στους μαθητές;». Από εκείνη την… εποχή στην Ολλανδία δεν υπήρχαν κενά εκπαιδευτικών από την 1η ημέρα λειτουργίας των σχολείων, οι συνθήκες για καθηγητές και μαθητές ήταν πραγματικά εξαιρετικές. Σε… γέμιζαν με «ζεστασιά» για μάθηση και παιδεία, με όλα τα θετικά που έχει αυτό το γεγονός στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού.

Θα σας μιλήσουμε και παρακάτω για τις συνθήκες που είχα συναντήσει πριν από… 30 χρόνια στην Ολλανδία, ενώ εδώ ακόμα, γίνεται ο αγιασμός και τα παιδιά βρίσκονταν για πολλές εβδομάδες – και συνεχίζουν σ’ αυτές τις συνθήκες – απέναντι σε άδειες έδρες. Την ίδια ώρα, που το Υπουργείο Παιδείας ζητά «λίγη υπομονή ακόμα», ενώ έχει περάσει παραπάνω από ένας μήνας μετά την έναρξη των μαθημάτων, οι εκπαιδευτικοί γίνονται «λάστιχο» για να τα βγάλουν πέρα και οι γονείς βρίσκονται συχνά σε απόγνωση, όταν εργάζονται και δεν λειτουργεί για παράδειγμα το ολοήμερο πρόγραμμα. Φυσικά για το Υπουργείο και την κυβέρνηση όλα λειτουργούν καλά και όσοι διαμαρτύρονται και… καυτηριάζουν το θέμα είναι εγκάθετοι και

Ασχολούμαστε με το συγκεκριμένο θέμα, διότι απασχολεί μαθητές, μαθήτριες και οικογένειες και στις περιοχές μας. Το δημόσιο σχολείο και οι λειτουργοί του δέχονται σφοδρά πλήγματα, αλλά πλήττονται και τα ίδια τα παιδιά… Διαφωνείτε; Έχει να πει κάτι η Πολιτεία και η Υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη; Και κάποιοι ρωτούν σε… δεύτερο χρόνο: «Μέσω αυτών των κενών θέσεων εξοικονομούνται χρήματα για τα δημόσια ταμεία;».

Σχετικό θέμα φιλοξένησε πριν από μερικές ημέρες και το «dnews.gr», έχοντας και απόψεις ειδικών, μιλώντας και διακρίσεις.

Αναλυτικά, αναφέρεται:

Μάθημα πρώτο: διακρίσεις. Μάθημα δεύτερο: επισφάλεια. Μάθημα τρίτο: Αν η κοινωνία είναι ένα απέραντο σχολείο για όλους μας, τα κενά εκπαιδευτικών στα σχολεία θα ήταν ένα μάθημα για το τι σημαίνει διάκριση ως προς τους μαθητές, αλλά και επισφάλεια ως προς τους εργαζόμενους. Και θα υπήρχε κι ένα τρίτο μάθημα, φαίνεται όμως πως ακόμα δεν το έχουμε εμπεδώσει ώστε συλλογικά να αντιδράσουμε. Το δημόσιο σχολείο και οι λειτουργοί του δέχονται σφοδρά πλήγματα, ωστόσο πλήττονται και τα ίδια τα παιδιά.

Από τότε που εμείς ήμασταν παιδιά και τώρα το αντιμετωπίζουν τα παιδιά μας το φαινόμενο επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. «Ένα μήνα μετά την έναρξη των μαθημάτων παραμένουν σχεδόν 15.000 κενά εκπαιδευτικών, με αποτέλεσμα να χάνονται 300.000 διδακτικές ώρες κάθε βδομάδα», μας λέει η Στέλλα Μανουσογιωργάκη, καθηγήτρια οικονομικών στου Ρέντη και αντιπρόεδρος της ΟΛΜΕ και συνεχίζει: «Η κυβέρνηση έχει αυξήσει την ύλη των μαθημάτων, τις εξεταστικές διαδικασίες (τράπεζα θεμάτων) και τα θεσμικά εμπόδια για την εισαγωγή σε ΑΕΙ (Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής) και ταυτόχρονα αφήνει χιλιάδες παιδιά χωρίς εκπαιδευτικούς». Τι σημαίνει για τα ίδια τα παιδιά αυτή η κενή έδρα, αυτή η ώρα που μένει αδειανή;

Ο Θοδωρής Μαυρίδης διδάσκει στην πέμπτη δημοτικού. Μετά από χρόνια περιπλανήσεων ως αναπληρωτής, τώρα βρίσκεται στην Αθήνα. Ξέρει δηλαδή πολύ καλά ως εργαζόμενος τι σημαίνει να είσαι επιλέξιμος, υπό χρονικό περιορισμό, επισφαλής κι, εντέλει, αναλώσιμος. Το τι σημαίνει αυτό για τους μαθητές είναι εύκολο να το φανταστεί κανείς. Ακόμα χειρότερα ωστόσο από το να έχουν έναν εκπαιδευτικό που εργάζεται σε τέτοιες συνθήκες, τι γίνεται όταν αντιμετωπίζουν το κενό;

«Θα πρέπει να φανταστούμε το σχολείο σαν ζωντανό οργανισμό που δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά αν του λείπουν σημαντικά κομμάτια», λέει ο δάσκαλος και μας εξηγεί με παραδείγματα: «Ένα σχολείο μπορεί να ανοίγει τις πόρτες του και να πηγαίνουν οι μαθητές και να σχολάνε στην ώρα τους, αλλά η λειτουργία του είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένη αφού και στην ουσία παρέχεται μειωμένη εκπαίδευση. Χωρίς εικαστικό το μάθημα των εικαστικών δεν γίνεται ή υποχρεώνονται να το κάνουν οι εκπαιδευτικοί των τάξεων που δεν παρέχουν το ίδιο έργο με έναν εκπαιδευτικό της ειδικότητας. Χωρίς παράλληλη στήριξη ούτε ο μαθητής με αναπηρία παίρνει αυτό που χρειάζεται ούτε τα υπόλοιπα παιδιά. Ένα σχολείο όταν του λείπουν εργαζόμενοι υπολειτουργεί ολόκληρο. Μέχρι να έρθει η κάθε ειδικότητα το πρόγραμμα αλλάζει ξανά και ξανά, αναδιαμορφώνεται και δεν μπορεί να λειτουργήσει με σταθερό ρυθμό. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί μετά από αρκετούς μήνες να αλλάξουν ακόμα και οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν κάποια μαθήματα στο σχολείο».

Η Δήμητρα είναι επίσης δασκάλα σε ένα δημοτικό του Ταύρου κι ο γιος της ο Θοδωρής πηγαίνει στην Α' Λυκείου. Στο σχολείο της Δήμητρας τα κενά φέτος είναι αμελητέα, αυτή τη στιγμή λείπει μονάχα ένας δάσκαλος αγγλικών. Στο σχολείο του Θοδωρή η κατάσταση είναι σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με πέρυσι – αυτό σημαίνει πως μόλις αυτήν την εβδομάδα, στα μέσα του Οκτώβρη, σχεδόν όλοι οι διδάσκοντες είναι στις θέσεις τους. Μέχρι πριν λίγες μέρες ολόκληρα τμήματα έκαναν μονάχα 4 ώρες μάθημα. Παρόλο που η γωνία θέασης αλλάζει και παρόλο που το συναίσθημα απέναντι στα κενά διαφοροποιείται, είναι εντυπωσιακό το πόσο κοντά βρίσκονται μητέρα και γιος όταν μιλάμε για το κενό ανάμεσα στο δέον και στο είναι, ανάμεσα στο σχολείο όπως θα έπρεπε να λειτουργεί και σε όσα συμβαίνουν στην πραγματικότητα.

Έτσι, προφανώς κι ο 16χρονος, όπως κάθε κανονικό παιδί, μάλλον βλέπει τα κενά στο ωρολόγιο πρόγραμμα σαν ευκαιρία για ξεγνοιασιά και παιχνίδι «παρόλο που μετά πρέπει οι καθηγητές να μας τρέχουν για να βγει η ύλη». Και, προφανέστερα η μητέρα του κι εκπαιδευτικός η ίδια εντοπίζει τις πολιτικές επιλογές που οδηγούν στην υποστελέχωση, την υπολειτουργία και, εντέλει, τα ελλείματα του σχολείου – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα παιδιά. Μοιάζει, ωστόσο, σαν να μοιράζονται την ίδια αίσθηση παραίτησης απέναντι σε αυτήν την αναπόδραστη πια πραγματικότητα. Ο μικρός με την άγνοια που έχουν τα παιδιά για οποιαδήποτε άλλη πραγματικότητα – για το πως ας πούμε λειτουργούν τα σχολεία σε άλλες χώρες -. Κι η μητέρα του με την πικρή γνώση 15 χρόνων αλλεπάλληλων κρίσεων και οικονομικής δυσπραγίας για την δημόσια εκπαίδευση.

Πολυπληθή τμήματα (που συγχωνεύονται για να «εξαφανιστούν» κενά), συχνή εναλλαγή προσωπικού, καθυστερήσεις στις προσλήψεις εκπαιδευτικών, σχολική ύλη που «βγαίνει» ασθμαίνοντας – αυτές είναι οι πρώτες όψεις όταν κοιτάξει κανείς τα κενά κατάματα. Η Στέλλα Μανουσογιωργάκη ωστόσο πάει τη σκέψη μας ένα βήμα παραπέρα. Η ίδια διδάσκει οικονομικά σε λύκειο στην περιοχή του Ρέντη κι είναι αντιπρόεδρος της ΟΛΜΕ.

«Η υποστελέχωση των σχολείων έχει βαθιές ψυχοπαιδαγωγικές συνέπειες, που επηρεάζουν όχι μόνο τη μαθησιακή πορεία, αλλά και τη σχέση των παιδιών με το σχολείο, το κράτος και τους θεσμούς», λέει η Μανουσογιωργάκη. «Η δημιουργία ενός ασφαλούς δεσμού παιδαγωγού-μαθητών/τριών, απαραίτητου για την ψυχική ασφάλεια και τη συμμετοχή στη μάθηση δυσχεραίνεται. Χωρίς αυτή τη σταθερή και υποστηρικτική σχέση τα παιδιά -ιδιαίτερα όσα ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες- βιώνουν συναισθήματα αορατότητας, αδικίας και εγκατάλειψης. Έτσι, μειώνονται οι μαθησιακές τους επιδόσεις, επέρχεται ψυχολογική απόσταση που συχνά εκφράζεται μέσω αντικοινωνικών συμπεριφορών και περιστατικών βίας και ταυτόχρονα περιορίζεται η παιδαγωγική δυνατότητα των εκπαιδευτικών να εντοπίσουν και να στηρίξουν παιδιά που προέρχονται από κακοποιητικά ή άλλα δυσμενή περιβάλλοντα».

«Το τελευταίο διάστημα γίνεται αρκετός λόγος για το bullying, την βία στα νέα παιδιά, ρατσιστικές συμπεριφορές κλπ. Το κράτος πάντα ρίχνει το μπαλάκι των ευθυνών στους εκπαιδευτικούς φυσικά», λέει ο Μαυρίδης. «Ας δούμε τι θα πρέπει να κάνει ένα σχολείο για να προλάβει τέτοιες καταστάσεις. Ένα σημαντικό στοιχείο για να μιλήσεις στα παιδιά για το bullying, τον ρατσισμό, την διαφορετικότητα, είναι να τους καλλιεργήσεις την ενσυναίσθηση, φέρνοντάς τα πρωταρχικά σε επαφή με τα συναισθήματά τους. Αυτό το πετυχαίνει καλύτερα κανείς μέσα από ζωγραφιές, από τη μουσική αλλά κυρίως από το θεατρικό παιχνίδι.

Όταν λοιπόν αυτά τα πολύ σημαντικά μαθήματα υποβαθμίζονται τόσο πολύ αφού έχουν περικοπεί οι ώρες τους στο ελάχιστο και είναι τα πρώτα μαθήματα στα οποία θα υπάρχει κενό σε ένα σχολείο, μετά είναι χυδαίο να μιλάει το Υπουργείο για καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού ή του bullying».

Όπως είναι προφανές, ό,τι δεν προσφέρει δωρεάν η δημόσια παιδεία, την οποία θα έπρεπε να στηρίζουν οι φόροι μας που αγοράζουν ωστόσο μετά μανίας εξοπλισμούς, οι γονείς είναι αναγκασμένοι να το πληρώνουν από την τσέπη τους. Με άλλα λόγια, να στέλνουν τα παιδιά τους στα φροντιστήρια, σε ιδιαίτερα και σε ένα πλήθος εξωσχολικών δραστηριοτήτων. «Η πολιτική αυτή επιλογή της κυβέρνησης θέτει ακόμα περισσότερα εμπόδια στα παιδιά φτωχών οικογενειών να εισαχθούν στα πανεπιστήμια και να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον», τονίζει η Μανουσογιωργάκη.

«Οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι το κράτος αδιαφορεί για αυτούς, γεγονός που μειώνει την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς και τελικά στη δημοκρατία. Όταν το ίδιο το σχολείο αποτυγχάνει να λειτουργήσει με δικαιοσύνη και ισότητα, «διδάσκει» στα παιδιά ότι η πολιτεία είναι αναξιόπιστη. Έτσι, η υποστελέχωση δεν αποτελεί μόνο μαθησιακό, παιδαγωγικό ή διοικητικό ζήτημα, αλλά πλήγμα στη δημοκρατική συνοχή, τη σχολική ειρήνη και την πίστη των νέων σε μία δίκαιη και συμπεριληπτική κοινωνία».

Προσοχή στο κενό ανάμεσα στην επιτυχία των αριθμών και την ευημερία των ανθρώπων. Θα μπορούσε να είναι ένα χαριτωμένο λογοπαίγνιο για να κλείσει κανείς μια ιστορία για τα κενά, που ωστόσο δεν γράφεται διόλου εν κενώ. Αντιθέτως, αν λιγάκι κανείς κοιτάξει πίσω από τα στοιχεία που οι φορείς παραθέτουν, πίσω από τους οικονομικούς δείκτες που η κυβέρνηση επικαλείται, θα δει μια κοινωνία που δυσλειτουργεί κι ένα σχολείο που, τρομακτικά πια, της μοιάζει.

ΥΓ. 1: Όσο για την Ολλανδία, όπως πιστεύουμε και με τις πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, να σας αναφέρουμε ότι από τη δεκαετία του 1990 οι συγκρίσεις μας κάνουν απλά να μελαγχολούν. Από που να το πιάσει κάποιος και που να το αφήσει… Στην Ολλανδία, δεν υπήρχαν καν οι… σκέψεις για κενά σε ώρες. Εκεί όπου οι κτηριακές εγκαταστάσεις σε όλα τα επίπεδα και για όλα τα μαθήματα «λάμπουν»… Ακόμα και για το μπάσκετ, άθλημα στο οποίο η συγκεκριμένη χώρα δε έχει σπουδαίες διακρίσεις, τα σχολεία είχαν κλειστά γήπεδα.

Φυσικά για το ποδόσφαιρο και για άλλα αθλήματα, τα παιδιά χαίρονταν και συνεχίζουν να χαίρονται. Όπως γίνεται και σε όλα τα μαθήματα. Εκεί όπου όλοι οι καθηγητές από την 1η ημέρα λειτουργίας κάθε σχολής χρονιάς, έχουν τις δικές τους αίθουσες, ανάλογα με τα μαθήματά τους και περιμένουν τα παιδιά κάθε τάξης για να γίνεται παραγωγικής διαδικασία μαθήματος. Εκεί όπου το σχολείο λειτουργεί μέχρι αργά το απόγευμα, με τους μαθητές να χαίρονται τη μάθηση και με διάβασμα, χωρίς να χρειάζονται το απόγευμα φροντιστήρια (!!!), καθώς τις υπόλοιπες ώρες της ημέρες υπάρχουν η ξεκούραση και η ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες…

ΥΓ. 2: Μεγάλο θέμα αποτελεί η παραβατικότητα στις μικρές ηλικίες, κάτι που έχουμε θίξει στον «Πολίτη Αργολίδας», καθώς τα φαινόμενα έχουν αυξηθεί πολύ. Είχαμε αναφερθεί και ρόλο των γονέων, σας είχαμε πει ότι χρειάζονται ειδικοί χειρισμοί, πέρα από την αυστηροποίηση ποινών, όπως είχε ανακοινώσει η Πολιτεία. Υπάρχουν παιδιά που πλακώνονται στους δρόμους και στα πεζοδρόμια, αυτό συμβαίνει και στα μέρη μας.

Είναι μία γενιά παιδιών που μεγάλωσαν τα χρόνια της κρίσης και του κορωνοϊού, διάστημα που πολλές οικογένειες αντιμετώπισαν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα, με αποτέλεσμα, τα βιώματα αυτών των παιδιών, σε μια «τρυφερή» ηλικία, να μην είναι όσα χρειάζονταν για να διαμορφώσουν έναν σωστό χαρακτήρα.